usitatum est

ut, urspr. Form utī, arch. utei, Adv. u. Coniunct., I) Adv.: A) (wie ινα) als Ortsadverbium, wo, Catull. 11, 3; 17, 10. Verg. Aen. 5, 329. Ov. met. 1, 15. Vgl. Porphyr. Hor. carm. 3, 4, 29. Diom. 408, 16. Haupt Opusc. 2, 198 sq.

B) zur Bezeichnung der Art und Weise, wie ein Zustand erscheint, in welcher Weise, in welcher Art, wie, 1) zur Andeutung der Beziehung eines Zustandes auf einen anderen, wie, a) absol.: Ciceronem et ut rogas amo et ut meretur et ut debeo, Cic.: perge ut instituisti, Cic. – namentlich in Zwischensätzen, in denen man auf anderswo angedeutete Aussagen, Zeugnisse, Wahrnehmungen verweist, homo demens, ut isti putant, Cic.: gens, ut barbari credunt, sapientiā excellet, Curt.: facilius est currentem, ut aiunt, incitare, quam commovere languentem, Cic.: haec civitas Rhenum, ut supra demonst avimus, tangit, Caes. – b) mit korresp. sic, ita, item: sic sum, ut vides, Plaut.: omnia sic constitueram mihi agenda, ut tu admonebas, Cic.: ut optasti, ita est, Cic.: ita ut res sese habet, narrato, Ter.: ut tute es, item censes omnes esse? Plaut. – c) ut ut od. utut, wie immer, ut ut res haec sese habet, Plaut.: ut ut erit, rem impediri malo, Cic. ad Att. 15, 26, 4.

2) zur Angabe von Vergleichungen, a) wenn zwei Begriffe miteinander gleichgestellt werden, meistens

————

mit einem korresp. sic, ita, item, itidem, so... wie, sic, ut avus hic tuus, ut ego, iustitiam cole, Cic.: uti initium, sic finis est, Sall.: ut ille solebat, ita nunc mea repetet oratio populi origines, Sall.: non item in oratione ut in versu numerus exstat, Sall.: ut vos hic, itidem illic apud vos meus servatur filius, Plaut. – b) wenn zwei Begriffe gleichlautend nebeneinander angeführt werden, wie... so auch, sowohl... als auch, ut cum Titanis, ita cum Gigantibus, Cic.: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni arcessierunt, Cic.: ut credere, ita malle, Liv. – c) wenn zwei Begriffe miteinander verbunden werden, von denen der eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich es nicht zu erwarten war, so wie... so, zwar... aber, Saguntini ut a proeliis quietem habuerant... ita non nocte, non die umquam cessaverant ab opere, Liv.: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt? Cic. – d) in der Wendung: ut quisque mit Superl.... sic od. ita m. Superl., je mehr... desto mehr, je... desto, ut qui que est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur, Cic.: ut quidque primum gestum erit, ita primum exponetur, Cic.: ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere, sic vobis turpissimum est illud tueri non posse, Cic. – mit voranstehendem ita, colendum esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus erit ornatus, Cic. – mit fehlendem ita, ut quisque maxime perspicit, quid

————

etc...., is prudentissimus haberi solet, Cic.: facillime ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate, Cic. – mit fehlendem ita samt dem Superl., ut quaeque retro etc., Liv. 30, 10, 17. – Wenn in dem Hauptsatze kein Superl. vorhanden ist, so dient ut quisque mit dem Superl. dazu, die Gegenstände, die im Satze erwähnt werden, einzeln u. aufeinderfolgend darzustellen, corripitur flammis ut quaeque altissima (est) tellus, Ov.: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, Liv.: legendos Demosthenem atque Ciceronem, tum ita, ut quisque esset Demostheni et Ciceroni simillimus, Quint.: ut quisque aetate antecedebat (= maximus erat), ita sententiam dicebat, Cic. – Auch steht sowohl im Hauptsatz als auch im Nebensatz ein anderer Grad, maior societas est, ut quisque proxime accederet, Cic.: uti longe a luxuria, ita famae propior, Tac. – e) in der Wendung ut quis m. Compar. od. Posit., je nachdem... so, ut quis districtior accusator, velut sacrosanctus erat, Tac.: ipsa e provincia, ut quis fortunae inops, moribus turbidus, promptius ruebant, Tac. – f) in Schwüren u. Beteuerungen, so wahr, so wahr wie usw., so wahr ich wünsche, daß usw., so wahr mir Gott helfe, so usw., ita me di ament, ut ego nunc non tam meāpte causā, laetor, quam illius, Ter.: ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: si me di amabunt, ut me tuarum miseritum est fortunarum, Ter.: ita mihi

————

atque huic sis superstes, ut ex me atque hac natus es, Ter.: ita mihi meam voluntatem comprobet, ut ego accepi, Cic.

3) zur Angabe einer erläuternden Erklärung, wie, als, Cicero ea, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates, Nep. – daher auch, um einen Maßstab anzugeben, nach dem ein ausgesprochenes Urteil aufgefaßt werden soll: dies geschieht a) durch ein appositionsmäßig angefügtes Substantiv od. Adjektiv, wie, als, für, laeti ut ad regem diu desideratum concessere, Liv.: horret onus ut parvo corpore maius, Hor.: homo acutus, ut Poenus, Cic.: apud me, ut bonum iudicem, argumenta plus quam testes valent, Cic. – b) durch einen selbständigen Satz, wie, wie denn, wie einmal, aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, Cic.: permulta colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus, Cic.: Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum etc., Caes.

4) zur Angabe eines Grundes, ausgedrückt a) durch einen relativen Satz, der nämlich, magna pars Fidenatium, ut qui coloni additi Romanis essent, Latine sciebant, Liv.: proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque commissum est, wenn irgend eins, Liv. – b) durch einen hypothetischen Satz mit si, wie wenn, als wenn, Agesilaus cum suis eo venit atque, ut si bono animo fecissent, consilium eorum, Nep.: ut si esset res mea, Cic.

————

5) zur Angabe eines Verhältnisses, nach dem eine Tätigkeit bemessen wird, so wie, ut potui, tuli, Cic.: ut ipse praescripserat, Nep. – bes. in Verbindung mit einem Superl., ut blandissime potest, auf das schmeichelhafteste, Cic. – u. der Superl. verstärkt durch cum, wie domus celebratur, ut cum maxime (sc. celebratur), Cic.

6) zur Angabe von Beispielen, wie, zum Beispiel, ea se sola percipere dicunt, quae tactu intimo sentiant, ut dolorem, ut voluptatem, Cic.: eādem mente res dissimillimas comprehendimus, ut colorem, saporem, calorem, Cic.

7) zur Angabe des Grades im Ausrufe (s. Brix Plaut. capt. 416), wie, ut lacrumas excutiunt mihi! Plaut.: ut ille tum humilis, ut demissus erat! ut ipse sibi displicebat! Cic.: quae postea, in eum sunt ingesta, ut sustinuit! ut contempsit ac pro nihilo putavit! Cic.

8) zur Angabe einer Frage, wie, a) einer direkten (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 1), ut vales? Komik.: ut valet? ut meminit nostri? Hor. – b) einer indirekten, videte, ut hoc iste correxerit, Cic.: credo te audisse, ut me circumsteterint, ut aperte ostentarint, Cic.

9) zur Angabe von Zeitverhältnissen, a) zur Bezeichnung eines der Haupthandlung unmittelbar vorangegangenen Ereignisses, meistens mit dem Perfect., wie, als, sobald als, ut haec audivit, Cic.: ut

————

huc venit, Cic.: ut vidit, Cic.: m. Praes., ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, Plin. ep. 6, 20, 5: verstärkt durch primum, ut primum loqui posse coepi, Cic.: durch subito, ut subito, wie auf einmal, Ov. – Häufig steht im Hauptsatze ein Wort wie subito, statim, das die rasche Aufeinanderfolge beider Handlungen besonders hervorhebt, ut intellectum est, quantam vim haoeret accurata oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt, Cic.: me ab Appio statim diligi coeptum esse, ut simultatem deposuimus, sensi, Cic. – b) zur Bezeichnung von gleichzeitigen Handlungen, seitdem, seit (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 53), nam viri nostri domo ut abierunt, hic tertius est annus, Plaut.: quartus decimus annus est, ex quo spei tantae admotus snm; octavus, ut imperium obtines, Tac.: vigesima nox fuit, ut cupiunt te cernere silvae, Calp.: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Cic.: ut illos de re publica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus, Cic.: qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas equitavit, Hor.: nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures, ut sumus in Ponto, Ov.

II) Coniunction mit dem Konjunktiv, daß, so daß, damit, A) zur Bezeichnung einer Wirkung, u. zwar entweder 1) einer faktischen, a) nach den Ausdrücken, die den Begriff von bewirken, geschehen, erfol-

————

gen, sich ereignen, vorhanden sein, stattfinden haben, daß, sol efficit, ut omnia floreant, Cic.: fieri non potest, ut quis Romae sit, cum est Athenis, Quint.: plerisque accĭdit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant, Caes.: u. so forte e venit, ut etc., Cic.: nobis contigit, ut etc., Cic.: est, ut etc., Cic.: ex hoc nascitur, ut etc., Cic. – b) nach den Ausdrücken, die das Vorhandensein einer Eigenschaft, einer Beschaffenheit, eines Erfordernisses, übh. einer Erscheinung bezeichnen, die eine Wirkung hat, daß, mos est hominum, ut etc., Cic.: expedit omnibus, ut etc., Iustin.: mihi opus est, ut lavem, Plaut.: hic locus est, ut de moribus maiorum loquamur, Cic.: si sequitur, ut etc., Cic.: reliquum est od. restat, ut etc., Cic.: extremum est, ut te orem, Cic.: iam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Romanis, Liv. – dah. steht auch ut nach den Ausdrücken certum, verum, falsum, verisimile, rectum, iustum, usitatum est u.a., Cic., Nep. u.a.

2) einer vorgestellten, a) nach den Verben wollen, wünschen, befehlen, bitten, verlangen, anraten, auftragen; beschließen, sich vornehmen; sich bestreben, sorgen; zulassen u.a., daß, equidem vellem, ut aliquando redires, Cic.: Phaëthon, ut in currum patris tolleretur, optavit, Cic.: praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, Cic.: quam ob rem imperabas, ut etc., Cic.: magnopere orabant, ut etc., Caes.: petunt

————

atque orant, ut etc., Caes.: orat atque obsecrat, ut etc., Caes.: Messalae et Attico dixit, ut sine cura essent, Cic.: Voluseno mandat, ut revertatur, Caes.: constituit, ut ludi fierent, Cic.: tibi decernit, ut regem reducas, Cic.: ita censuerunt, ut P. Lentulus in custodiam traderetur, Cic.: consilium cepi, ut etc., Cic.: placuit his, ut etc., Cic.: curavi, ut bene viverem, Sen.: consulere ac prospicere debemus, ut etc., Cic.: quae (lex) permittit, ut etc., Cic.: illud natura non patitur, ut etc., Cic.: assentior, ut, quod est rectum, verum quoque sit, Cic. – b) nach den Verben fordern, ermahnen, erinnern, überreden, antreiben, zwingen, daß, tribuni plebis postulant, ut etc., Liv.: magno opere te hortor, ut etc., Cic.: haec admonui, non ut Graccho vitio darem, sed uti caveretis, ne etc., Gell.: auctor non sum, ut etc., Cic.: suasit, ut etc., Cic.: huic persuadet, uti ad hostes transeat, Caes.: impellimur naturā, ut etc., Cic.: Lentulum, ut se abdicaret praeturā, coëgistis, Cic. – c) nach den Verben fürchten, daß nicht (weil in den lat. Verben timere, metuere, vereri ein negativer Begriff enthalten ist, der auch auf den Nebensatz mit übergeht), ut sis vitalis, metuo, Hor.: timeo, ut sustineas, Cic.: vereor, ut Dolabella ipse nobis prodesse possit, Cic. – d) elliptisch für fac ut zur Anfügung eines Konzessivsatzes, gesetzt daß, angenommen daß, zugegeben daß, wenn auch (s. Madvig Cic. de fin. 2, 22, 71. Fabri Liv. 21, 47, 5),

————

ut desint vires, tamen est laudanda voluntas, Ov.: quae ut essent vera, coniungi debuerunt, Cic.: ut quaeras omnia,...non reperies, Cic.: verum ut hoc non sit, tamen servet rem publicam, Cic.: ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare, Cic. – e) elliptisch zum Ausdruck des Unwillens in einer Frage, egone illam ut non amem? ego illi ut ne bene velim? Plaut.: oh! tibi ego ut credam, furcifer? Ter.: tu ut umquam te corrigas? Cic.: ut ne tegam spurco Damae latus? Hor. – f) elliptisch zum Ausdruck einer Besorgnis, daß nur, operam ut det, Plaut.: ut satis contemplata modo sis, Ter. – g) elliptisch zum Ausdruck eines Wunsches, daß doch, ut dolor pariat, quod iam diu parturit, Cic.: ut te di perduint! Ter.

B) zur Bezeichnung einer Folge, daß, so daß, 1) mit korresp. ita, sic, tam, eo, adeo, usque eo; talis, tantus, is, hic u.a.: Tarquinius sic Servium diligebat, ut is eius vulgo haberetur filius, Cic.: Siciliam Verres ita vexavit, ut etc., Cic.: non essem tam inurbanus ac paene inhumanus, ut eo gravarer, Cic.: eo rem adducam, ut etc., Cic.: paupertatem adeo facile perpessus est, ut etc., Nep.: talis est ordo actionum adhibendus, ut etc., Cic.: tantā imbueremur superstitione, ut etc., Cic.: eo erant vultu, ut etc., Cic.: Milo hoc fato natus est, ut etc., Cic.

2) ohne korrelatives Wort, arboribus consita Italia est, ut tota pomarium videatur, Varro: cuius aures

————

clausae veritati sunt, ut ab amico verum audire nequeat, huius salus desperanda est, Cic.: ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concĭdant, Cic.: fuit et disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentiā, Nep.

C) zur Bezeichnung einer Absicht, daß, damit, 1) mit einem demonstrativen ideo, idcirco, ad eam rem u.a.: legum idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus, Cic.: neque hāc nos patria lege genuit aut educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, Cic.

2) meistens ohne ein hinweisendes Wort, Romani ab aratro abduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset, Cic.: haec acta res est, ut nobiles restituerentur in civitatem, Cic.: esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas, Cornif. rhet.: constituerunt, sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret, Caes.

consŭētūdo, ĭnis, f. [consuesco].

A being accustomed, custom, habit, use, usage.

In gen. (very freq. in all periods, esp. in prose):

exercitatio ex quā consuetudo gignitur,

Cic. de Or. 2, 87, 358:

dicunt... consuetudine quasi alteram naturam effici,

id. Fin. 5, 25, 74:

ad parentium consuetudinem moremque deducimur,

id. Off. 1, 32, 118; id. Mil. 1, 1; id. Clu. 38, 96:

majorum,

id. Div. in Caecil. 21, 67; cf. id. ib. 2, 5:

Siculorum ceterorumque Graecorum,

id. Verr. 2, 2, 52, § 129; id. de Or. 2, 3, 13; Caes. B. G. 1, 45; cf. id. ib. 1, 43:

eorum dierum,

id. ib. 2, 17:

non est meae consuetudinis rationem reddere, etc.,

Cic. Rab. Perd. 1, 1: con [p. 441] suetudo mea fert, id. Caecin. 29, 85:

consuetudinem tenere, etc.,

id. Phil. 1, 11, 27:

haec ad nostram consuetudinem sunt levia,

Nep. Epam. 2, 3:

contra morem consuetudinemque civilem aliquid facere,

Cic. Off. 1, 41, 148:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut, etc.,

Caes. B. G. 1, 50; cf. with ut, id. ib. 4, 5:

cottidianae vitae,

Ter. Heaut. 2, 3, 42:

virtutem ex consuetudine vitae sermonisque nostri interpretemur,

Cic. Lael. 6, 21; cf.:

vitae meae,

id. Rab. Perd. 1, 2;

and sermonis,

id. Fat. 11, 24; Quint. 1, 6, 45:

communis sensūs,

Cic. de Or. 1, 3, 12:

jam in proverbii consuetudinem venit,

id. Off. 2, 15, 55:

victūs,

id. Att. 12, 26, 2; Caes. B. G. 1, 31:

otii,

Quint. 1, 3, 11 al.:

peccandi,

Cic. Verr. 2, 3, 76, § 176; Quint. 7, 2, 44:

splendidior loquendi,

Cic. Brut. 20, 78:

loquendi,

Quint. 1, 6, 43; 11, 1, 12:

dicendi,

Cic. Mur. 13, 29; Quint. 2, 4, 16:

docendi,

id. 2, 5, 2:

vivendi,

id. 1, 6, 45:

immanis ac barbara hominum immolandorum,

Cic. Font. 10, 21; cf.:

classium certis diebus audiendarum,

Quint. 10, 5, 21 al.:

indocta,

Cic. Or. 48, 161: mala, * Hor. S. 1, 3, 36:

assidua,

Quint. 1, 1, 13:

longa,

id. 2, 5, 2:

vetus,

id. 1, 6, 43:

communis,

id. 11, 1, 12; 12, 2, 19:

vulgaris,

id. 2, 13, 11; Cic. de Or. 1, 58, 248:

bene facere jam ex consuetudine in naturam vortit,

Sall. J. 85, 9:

omnia quae in consuetudine probantur,

generally, Cic. Ac. 2, 24, 75:

negant umquam solam hanc alitem (aquilam) fulmine exanimatam. Ideo armigeram Jovis consuetudo judicavit,

the general opinion, Plin. 10, 3, 4, § 15.—

With prepp., ex consuetudine, pro consuetudine, and absol. consuetudine, according to or from custom, by or from habit, in a usual or customary manner, etc.:

Germani celeriter ex consuetudine suā phalange factā impetus gladiorum exceperunt,

Caes. B. G. 1, 52; so with ex, Sall. J. 71, 4; 85, 9; Quint. 2, 5, 1; Suet. Ner. 42 al.:

pro meā consuetudine,

according to my custom, Cic. Arch. 12, 32:

consuetudine suā Caesar sex legiones expeditas ducebat,

Caes. B. G. 2, 19; 2, 32:

consuetudine animus rursus te huc inducet,

Plaut. Merc. 5, 4, 41:

huc cum se consuetudine reclinaverunt,

Caes. B. G. 6, 27 fin.; so id. ib. 7, 24, 2; Sall. J. 31, 25 al.—Less freq.: praeter consuetudinem, contrary to experience, unexpectedly (opp. praeter naturam), Cic. Div. 2, 28, 60:

plures praeter consuetudinem armatos apparere,

contrary to custom, Nep. Hann. 12, 4; cf.:

contra consuetudinem,

Cic. Off. 1, 41, 148:

supra consuetudinem,

Cels. 2, 2.—

Esp.

Customary right, usage as a common law:

(jus) constat ex his partibus: naturā, lege, consuetudine, judicato... consuetudine jus est id, quod sine lege aeque ac si legitimum sit, usitatum est,

Auct. Her. 2, 13, 19; Cic. Inv. 2, 54, 162:

consuetudine jus esse putatur id, quod voluntate omnium sine lege vetustas comprobavit,

id. ib. 2, 22, 67; Varr. ap. Serv. ad Verg. A. 7, 601; Cic. Caecin. 8, 23; id. Div. in Caecil. 2, 5; Dig. 1, 3, 32.—

In gram. (instead of consuetudo loquendi; cf. supra), a usage or idiom of language, Varr. L. L. in 8th and 9th books on almost every page; Cic. Or. 47, 157; Quint. 1, 6, 3; 1, 6, 16; 2, 5, 2.—Hence,

In Col. for language in gen.:

consuetudini Latinae oeconomicum Xenophontis tradere,

Col. 12, praef. §

7: nostra (opp. Graeca),

id. 6, 17, 7.—

Social intercourse, companionship, familiarity, conversation (freq. and class; in an honorable sense most freq. in Cic.).

In gen.:

(Deiotarus) cum hominibus nostris consuetudines, amicitias, res rationesque jungebat,

Cic. Deiot. 9, 27; so in plur.:

victūs cum multis,

id. Mil. 8, 21; and in sing.:

victūs,

id. Or. 10, 33:

domesticus usus et consuetudo est alicui cum aliquo,

id. Rosc. Am. 6, 15; cf. id. Fam. 13, 23, 1:

consuetudine conjuncti inter nos sumus,

id. Att. 1, 16, 11:

consuetudine ac familiaritate,

id. Quint. 3, 12;

so with familiaritas,

id. Fam. 10, 3, 1:

dare se in consuetudinem,

id. Pis. 28, 68:

insinuare in alicujus consuetudinem,

id. Fam. 4, 13, 6; cf.:

immergere se in consuetudinem alicujus,

id. Clu. 13, 36:

epistularum,

epistolary correspondence, id. Fam. 4, 13, 1:

nutrimentorum,

community, Suet. Calig. 9.—

In partic., intercourse in love, in an honorable, and more freq. in a dishonorable sense, a love affair, an amour, love intrique, illicit intercourse, Ter. And. 3, 3, 28; id. Hec. 3, 3, 44; Suet. Tib. 7; id. Ner. 35; Ter. And. 1, 1, 83; 1, 5, 44; 2, 6, 8; Liv. 39, 9, 6 and 7; Quint. 5, 11, 34; Suet. Tit. 10 al.—

So also freq.: consuetudo stupri,

Sall. C. 23, 3; Suet. Calig. 24; id. Oth. 2; Curt. 4, 10, 31.

hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.

In gen.:

esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 22, 63:

simulacra,

id. Rep. 3, 9:

caput,

a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

humana qui dape pavit equas,

Ov. H. 9, 68:

Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

Flor. 3, 5, 10:

hostiae,

human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

lac,

human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

nec distare humana carne suillam,

Juv. 14, 98:

carnibus humanis vesci,

id. 15, 13:

societas generis humani,

of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

omnium divinarum humanarumque rerum,

Cic. Lael. 6, 20;

v. divinus: amor,

id. ib. 21, 81:

natura,

id. Rep. 1, 14:

virtus,

id. ib. 1, 7 fin.:

casus,

id. Lael. 2, 7:

cultus,

id. de Or. 1, 8, 33:

humanissima voluptas,

id. Ac. 2, 41, 127:

ignes,

i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

dapes,

i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

memoria,

Tac. A. 11, 14:

ultra modum humanum,

id. ib. 11, 21:

humanum facinus factumst,

customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

scelus,

committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

humano quodam modo,

Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.

hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—

hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

id. Mil. 4, 2, 53:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 4, 9:

pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

homo sum: humani nihil a me alienum puto,

Ter. Heaut. 1, 1, 25:

Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—

Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

despicientem omnia humana,

id. Rep. 1, 17; and:

haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

id. ib. 6, 19:

si quicquam humanorum certi est,

Liv. 5, 33, 1:

deos esse et non neglegere humana,

id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

respiratio humanior,

i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.

In partic.

Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

Plaut. Most. 3, 2, 127:

Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

homo facillimus atque humanissimus,

id. Att. 16, 16, C, 12:

humani ingeni Mansuetique animi officia,

Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —

Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

homo doctissimus atque humanissimus,

id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

homines periti et humani,

id. ib. 2, 5, 28, §

70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

see the entire chap.): humanissimussermo,

Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.

(Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.

Form humane:

vix humane patitur,

Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

morbos toleranter atque humane ferunt,

Cic. Tusc. 2, 27, 65.—

Form humaniter:

docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

Cic. Fam. 7, 1, 5:

sin aliter acciderit, humaniter feremus,

id. Att. 1, 2, 1.—

Comp.:

si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

Cic. Tusc. 3, 27, 64.—

In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.

Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

fecit enim humane,

Cic. Att. 12, 44, 1.—

Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

fecit humaniter Licinius,

id. Q. Fr. 2, 1, 1.—

Sup.:

quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

quam humanissime scribere,

id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

ducem se itineris humanissime promisit,

Petr. 8.

hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.

In gen.:

esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 22, 63:

simulacra,

id. Rep. 3, 9:

caput,

a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

humana qui dape pavit equas,

Ov. H. 9, 68:

Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

Flor. 3, 5, 10:

hostiae,

human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

lac,

human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

nec distare humana carne suillam,

Juv. 14, 98:

carnibus humanis vesci,

id. 15, 13:

societas generis humani,

of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

omnium divinarum humanarumque rerum,

Cic. Lael. 6, 20;

v. divinus: amor,

id. ib. 21, 81:

natura,

id. Rep. 1, 14:

virtus,

id. ib. 1, 7 fin.:

casus,

id. Lael. 2, 7:

cultus,

id. de Or. 1, 8, 33:

humanissima voluptas,

id. Ac. 2, 41, 127:

ignes,

i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

dapes,

i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

memoria,

Tac. A. 11, 14:

ultra modum humanum,

id. ib. 11, 21:

humanum facinus factumst,

customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

scelus,

committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

humano quodam modo,

Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.

hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—

hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

id. Mil. 4, 2, 53:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 4, 9:

pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

homo sum: humani nihil a me alienum puto,

Ter. Heaut. 1, 1, 25:

Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—

Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

despicientem omnia humana,

id. Rep. 1, 17; and:

haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

id. ib. 6, 19:

si quicquam humanorum certi est,

Liv. 5, 33, 1:

deos esse et non neglegere humana,

id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

respiratio humanior,

i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.

In partic.

Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

Plaut. Most. 3, 2, 127:

Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

homo facillimus atque humanissimus,

id. Att. 16, 16, C, 12:

humani ingeni Mansuetique animi officia,

Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —

Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

homo doctissimus atque humanissimus,

id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

homines periti et humani,

id. ib. 2, 5, 28, §

70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

see the entire chap.): humanissimussermo,

Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.

(Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.

Form humane:

vix humane patitur,

Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

morbos toleranter atque humane ferunt,

Cic. Tusc. 2, 27, 65.—

Form humaniter:

docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

Cic. Fam. 7, 1, 5:

sin aliter acciderit, humaniter feremus,

id. Att. 1, 2, 1.—

Comp.:

si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

Cic. Tusc. 3, 27, 64.—

In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.

Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

fecit enim humane,

Cic. Att. 12, 44, 1.—

Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

fecit humaniter Licinius,

id. Q. Fr. 2, 1, 1.—

Sup.:

quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

quam humanissime scribere,

id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

ducem se itineris humanissime promisit,

Petr. 8.

hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.

In gen.:

esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 22, 63:

simulacra,

id. Rep. 3, 9:

caput,

a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

humana qui dape pavit equas,

Ov. H. 9, 68:

Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

Flor. 3, 5, 10:

hostiae,

human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

lac,

human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

nec distare humana carne suillam,

Juv. 14, 98:

carnibus humanis vesci,

id. 15, 13:

societas generis humani,

of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

omnium divinarum humanarumque rerum,

Cic. Lael. 6, 20;

v. divinus: amor,

id. ib. 21, 81:

natura,

id. Rep. 1, 14:

virtus,

id. ib. 1, 7 fin.:

casus,

id. Lael. 2, 7:

cultus,

id. de Or. 1, 8, 33:

humanissima voluptas,

id. Ac. 2, 41, 127:

ignes,

i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

dapes,

i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

memoria,

Tac. A. 11, 14:

ultra modum humanum,

id. ib. 11, 21:

humanum facinus factumst,

customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

scelus,

committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

humano quodam modo,

Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.

hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—

hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

id. Mil. 4, 2, 53:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 4, 9:

pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

homo sum: humani nihil a me alienum puto,

Ter. Heaut. 1, 1, 25:

Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—

Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

despicientem omnia humana,

id. Rep. 1, 17; and:

haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

id. ib. 6, 19:

si quicquam humanorum certi est,

Liv. 5, 33, 1:

deos esse et non neglegere humana,

id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

respiratio humanior,

i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.

In partic.

Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

Plaut. Most. 3, 2, 127:

Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

homo facillimus atque humanissimus,

id. Att. 16, 16, C, 12:

humani ingeni Mansuetique animi officia,

Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —

Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

homo doctissimus atque humanissimus,

id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

homines periti et humani,

id. ib. 2, 5, 28, §

70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

see the entire chap.): humanissimussermo,

Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.

(Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.

Form humane:

vix humane patitur,

Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

morbos toleranter atque humane ferunt,

Cic. Tusc. 2, 27, 65.—

Form humaniter:

docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

Cic. Fam. 7, 1, 5:

sin aliter acciderit, humaniter feremus,

id. Att. 1, 2, 1.—

Comp.:

si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

Cic. Tusc. 3, 27, 64.—

In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.

Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

fecit enim humane,

Cic. Att. 12, 44, 1.—

Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

fecit humaniter Licinius,

id. Q. Fr. 2, 1, 1.—

Sup.:

quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

quam humanissime scribere,

id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

ducem se itineris humanissime promisit,

Petr. 8.

hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo init.), a, um, adj. [homo], of or belonging to man, human.

In gen.:

esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 22, 63:

simulacra,

id. Rep. 3, 9:

caput,

a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,):

humana qui dape pavit equas,

Ov. H. 9, 68:

Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,

Flor. 3, 5, 10:

hostiae,

human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7:

lac,

human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123:

nec distare humana carne suillam,

Juv. 14, 98:

carnibus humanis vesci,

id. 15, 13:

societas generis humani,

of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88:

omnium divinarum humanarumque rerum,

Cic. Lael. 6, 20;

v. divinus: amor,

id. ib. 21, 81:

natura,

id. Rep. 1, 14:

virtus,

id. ib. 1, 7 fin.:

casus,

id. Lael. 2, 7:

cultus,

id. de Or. 1, 8, 33:

humanissima voluptas,

id. Ac. 2, 41, 127:

ignes,

i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239:

dapes,

i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51:

memoria,

Tac. A. 11, 14:

ultra modum humanum,

id. ib. 11, 21:

humanum facinus factumst,

customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8:

nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,

of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.:

scelus,

committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.):

persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,

Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est;

alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,

Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25:

humano quodam modo,

Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.;

3, 97: ne vinum... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,

Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.

hūmāni, ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—

hūmānum, i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62:

non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,

id. Mil. 4, 2, 53:

si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

Liv. 5, 4, 9:

pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,

Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading):

homo sum: humani nihil a me alienum puto,

Ter. Heaut. 1, 1, 25:

Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,

Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—

Plur.: hūmā-na, ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life:

qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,

Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.:

despicientem omnia humana,

id. Rep. 1, 17; and:

haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,

id. ib. 6, 19:

si quicquam humanorum certi est,

Liv. 5, 33, 1:

deos esse et non neglegere humana,

id. 3, 56, 7.— Comp. (very rare):

respiratio humanior,

i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.

In partic.

Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.:

comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,

Plaut. Most. 3, 2, 127:

Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,

Cic. de Sen. 17, 59; cf.:

homo facillimus atque humanissimus,

id. Att. 16, 16, C, 12:

humani ingeni Mansuetique animi officia,

Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5:

Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,

Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —

Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Civ. Div. 1, 1, 2; cf.:

homo doctissimus atque humanissimus,

id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

homines periti et humani,

id. ib. 2, 5, 28, §

70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,

id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.;

see the entire chap.): humanissimussermo,

Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter.

(Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.

Form humane:

vix humane patitur,

Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, [p. 870] Hor. Ep. 2, 2, 70:

morbos toleranter atque humane ferunt,

Cic. Tusc. 2, 27, 65.—

Form humaniter:

docebo profecto, quid sit humaniter vivere,

Cic. Fam. 7, 1, 5:

sin aliter acciderit, humaniter feremus,

id. Att. 1, 2, 1.—

Comp.:

si qui forte, cum se in luctu esse vellent, aliquid fecerunt humanius, aut si hilarius locuti sunt,

Cic. Tusc. 3, 27, 64.—

In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.

Form humane: Hirtium aliquid ad te sumpathôs de me scripsisse facile patior:

fecit enim humane,

Cic. Att. 12, 44, 1.—

Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21:

fecit humaniter Licinius,

id. Q. Fr. 2, 1, 1.—

Sup.:

quod se sua voluntate erga Caesarem humanissime diligentissimeque locutus esses,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20:

quam humanissime scribere,

id. Fam. 2, 17, 6; 5, 20, 8; cf. Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

ducem se itineris humanissime promisit,

Petr. 8.

cunīculus, ī, m. (iberisches Wort), I) das Kaninchen, Varro r. r. 3, 12, 6. Plin. 8, 217: mollior cuniculi capillo, Catull. 25, 1: gaudet in effossis habitare cuniculus antris, Mart. 13, 60. – II) der niedrige unterirdische Gang, omne genus cuniculorum apud eos notum atque usitatum est, Caes.: agere (führen, anlegen) cuniculos ad aerarium, Cic.: cuniculi latebris evadere conari, Val. Max.: cuniculos in altum defodere, Cod. Theod.: cuniculos sub terra facere (v. Kaninchen), Varro: perpetuus cuniculus iter praebet in campos (in eine Höhle), Curt. – So nun insbes.: α) im Wasserbau= der verdeckte Wassergraben, -Wassergang, -Kanal, aqua per secretos cuniculos reddita, Sen.: C et LXXX cuniculis divisus alveus (amnis), Sen.: si aqua cuniculo veniet, Plin.: rivos (aquae marinae) cuniculis perducere, Col. – β) im Bergbau = der Gang, die Grube, der Stollen, Schacht, cuniculi longissimi, Sen.: e cuniculis effossum sulphur, Plin.: propter hoc (aurum) cuniculos egit, Sen. – γ) in der Kriegsbaukunst = die Mine, solum infimum cuniculi, Liv.: c. occultus, Liv.: cuniculi tecti, Hirt. b. G.: cuniculi transversi, Liv.: c. delectis militibus eo tempore plenus, Liv.: – u. agere cuniculum (auch m. Ang. »von wo aus ?« durch ab u. Abl., u. »wohin?« durch ad od. in m. Akk.), Caes. u. Liv. (vgl. Drak. Liv. 5, 19, 10): aperire, adaperire cuniculum, Caes. u. Liv.:

————

aperire rectam in cuniculum viam, Liv.: cuniculi moenibus appropinquant, Caes.: per cuniculum Gallorum ascendere in templum, Cic.: capere urbem cuniculo, Curt.: egredi per cuniculum, Veget. mil.: erumpere per cuniculos, Vell.: esse in cuniculo, Liv.: transversis cuniculis hostium cuniculos excipere, Liv.: fodere cuniculos, Ps. Quint. decl.: intersaepire cuniculum nunc ciliciis praetentis nunc foribus raptim obiectis, Liv.: cuniculis venas fontis intercīdere atque avertere, Hirt. b. G.: cuniculos maximi ponderis saxis morari, die Fortführung der M. aufhalten, Caes.: quae res aperte petebatur, ea nunc occulte cuniculis oppugnatur (bildl.), Cic.: cum e fossa in cuniculum pateret iter, Liv.: cum ad interiorem raptim oppositum murum cuniculis iam perventum esset, Liv.: subruere cuniculo murum od. muros, Liv. u. Curt.: suffodere cuniculo moenia, Liv. – δ) ein gemauerter Kanal, eine Röhre in Öfen, Wänden u. dgl., longinquae fornacis c., Plin. 9, 133: cuniculus, per quem vapor trahitur (in Bädern), Ulp. dig. 43, 3, 21. § 6. – ⇒ Synkop. Abl. Plur. cuniclis, Apic. 2, 49.

frĕquens, entis, adj. [root phrak-, phrassô, to enclose, make close; Lat. farcio, fartilis, etc.; cf. Germ. Berg, Burg], that takes place repeatedly, often, or frequently, often, frequent (class.; syn.: celeber, creber).

Lit.

Of persons, that is often at a place, or that often does a thing, regular, constant, repeated (syn.:

assiduus, creber, multus): erat ille Romae frequens, in foro et in ore omnium cottidie versabatur,

Cic. Rosc. Am. 6, 16:

quibuscum si frequentes sunt,

id. Off. 2, 13, 46; cf. Ter. Ad. 1, 1, 80.— Comp.:

quod filium frequentiorem prope cum illis quam secum cernebat,

Liv. 39, 53, 11:

Demosthenes frequens fuit Platonis auditor,

an assiduous hearer, Cic. Or. 4, 45:

nos autem in hoc genere (orationis) frequentes,

id. ib. 50, 167:

sed in utroque frequentiores sunt poëtae,

id. ib. 60, 202; cf.

spectator,

Quint. 10, 5, 19:

conviva,

Mart. 9, 98, 10:

frequentem ad signa esse,

Liv. 3, 24, 5:

adesse senatui,

Tac. A. 4, 55; so with dat.:

contionibus,

id. H. 4, 69 fin.:

secretis,

id. A. 4, 3:

in ore frequens posteritatis eris,

Ov. P. 2, 6, 34:

frequens te audivi atque affui,

Cic. de Or. 1, 57, 243.— Poet. with inf.:

hic hominum casus lenire et demere fatis Jura frequens,

Stat. Th. 7, 706.—

Of inanim. and abstr. things, repeated, often, frequent, common, usual:

mihi frequentem operam dedistis,

Plaut. Cist. 1, 1, 7:

(senectus) caret epulis exstructisque mensis et frequentibus poculis,

Cic. de Sen. 13, 44:

frequentiores (lactucae) in cibo,

Plin. 20, 7, 26, § 68:

frequentes litterae,

Suet. Tib. 11:

edicta,

id. Ner. 41:

iambus et trochaeus frequens,

Cic. de Or. 3, 47, 182; cf.:

(verbum igitur) cum apud alios sit etiam frequens, apud alios numquam reperiatur,

Quint. 1, 5, 39:

opera (= assidua),

Plaut. Cist. 1, 1, 7; cf. Varr. L. L. 7, § 99: frequentiora latrocinia, Asin. Poll. ap. Cic. Fam. 10, 31, 1:

familiaritas,

Nep. Att. 19 fin.:

honores,

id. Phoc. 1:

comparationis usus,

Quint. 8, 6, 14:

frequentior usus anulorum,

Plin. 33, 1, 6, § 17; cf.:

nec fuit alia gemma apud antiquos usu frequentior,

id. 37, 7, 31, § 106:

frequentior fama,

Liv. 2, 32, 3: sententia, held or adopted by many, Plin. Ep. 2, 11, 6:

frequens apud Graecos adagium,

Gell. 1, 8, 4; cf. Quint. 8, 6, 37:

id frequentius est, quam ut exemplis confirmandum sit,

id. 4, 1, 75; 9, 2, 53:

esse videatur, jam nimis frequens, octonarium incohat,

id. 9, 4, 73.— With a subject-clause:

erat adhuc frequens senatoribus, si quid, etc....loco sententiae promere, = usitatum,

Tac. A. 2, 33:

parere ergo exceptionem rei judicatae, frequens est,

Dig. 44, 2, 6.

Transf., of a multitude, assembled in great numbers, full, crowded, numerous:

videt multos equites Romanos, frequentes praeterea cives atque socios,

Cic. Verr. 1, 3, 7:

refert etiam, qui audiant, frequentes an pauci an singuli,

id. de Or. 3, 55, 211:

major frequentiorque legatio,

Liv. 5, 5, 10:

senatus fuit frequentior quam, etc.... frequentes fuimus, omnino ad ducentos,

Cic. Q. Fr. 2, 1, 1:

senatus frequens convenit,

id. Fam. 10, 12, 3; cf.:

senatus frequens vocatu Drusi in curiam venit,

id. de Or. 3, 1, 2; Plaut. Mil. 2, 6, 111; cf.

also: frequentissimo senatu,

Cic. Phil. 2, 38, 99:

ad frequentiores consultatio dilata,

Liv. 35, 7, 1:

legem populi frequentis suffragiis abrogare,

Cic. Brut. 62, 222:

mane Germani frequentes ad eum in castra venerunt,

in great numbers, Caes. B. G. 4, 13, 4; cf.:

eodem conveniunt undique frequentes,

id. ib. 7, 63, 6; id. B. C. 1, 13, 1:

frequenti consessu,

Suet. Aug. 44:

convivio frequenti,

id. Caes. 31; id. Tib. 61:

frequenti auditorio,

id. Claud. 41:

equites Romani, qui frequentissimi in gradibus Concordiae steterunt,

Cic. Phil. 7, 8, 21:

huc postero die quam frequentissimi conveniunt,

Caes. B. G. 4, 11, 5:

frequens ibi hic piscis,

Plin. 9, 59, 85, § 180: huc frequens Caementa demittit redemptor Cum famulis ( poet. for famulis frequentibus), Hor. C. 3, 1, 34.—

Of places filled with a multitude, filled, full, crowded, populous, much frequented, well stocked (syn.: plenus, abundans).— Constr. absol., with abl., and in Tac. also [p. 780] with gen.

Absol.:

frequentissimum theatrum,

Cic. Div. 1, 28 fin.:

sic ut nulla (praefectura) tota Italia frequentior dici possit,

more populous, id. Planc. 8, 21:

ei processit, ut est frequens municipium magna multitudo,

id. Phil. 2, 41, 106:

Numidia,

Sall. J. 78 fin.:

celebre et frequens emporium,

much frequented, Liv. 38, 18, 11:

via,

Ov. A. A. 1, 585; cf.

compita,

Hor. S. 2, 3, 26:

ludi,

id. Carm. Sec. 22; cf.

pompa,

Ov. A. A. 1, 147.—

With abl. (since the Aug. per.):

cum situm moeniaque et frequentem tectis urbem vidissent,

Liv. 1, 9, 9:

loca aedificiis,

id. 31, 23, 5:

Aegyptus multis (urbibus),

Plin. 5, 9, 11, § 60:

terra colubris,

Ov. M. 4, 620:

Sinuessa niveis columbis,

id. ib. 15, 715:

silva trabibus,

id. ib. 8, 328; cf.:

locus piceis ilicibusque,

id. H. 16, 54:

nemus agrestium pavonum multitudine frequens,

Curt. 9, 2, 13:

Nilus feris et beluis,

Plin. 5, 9, 10, § 53:

amnis vorticibus,

Ov. M. 9, 106:

vivarium piscibus,

Col. 8, 16, 4:

pharetra telis Lernaeis,

Sen. Herc. Fur. 1233.— Comp.:

utra pars frequentior vicis esset,

Liv. 35, 11, 5.—

With gen.:

quod talis silvae frequens fecundusque erat (mons),

Tac. A. 4, 65.—Hence, adv.: frĕ-quenter.

(Acc. to I.) Often, frequently (not freq. till after the Aug. per.):

ut frequenter et assidue consequamur artis rationem studio et exercitatione,

Auct. Her. 4, 56, 69:

ad aliquem frequenter ventitare,

Cic. Rep. 1, 9 (Moser, frequentes); cf.:

gratior (erat) Alexandro frequenter in officinam ventitanti,

Plin. 35, 10, 36, § 85:

praecipue quidem apud Ciceronem, frequenter tamen apud Asinium,

Quint. 1, 8, 11:

frequenter in his etiam conjecturae locus est, nonnumquam tractatur aliqua finitio: aliquando etiam legales possunt incidere tractatus,

id. 3, 8, 4:

habet usum talis allegoriae frequenter oratio, sed raro totius,

id. 8, 6, 47:

continuo aut certe nimium frequenter,

id. 9, 1, 11;

opp. semper,

id. 12, 1, 3; v. infra.— Comp.:

quod et M. Cicero scripto ad Brutum libro frequentius testatur,

Quint. 1, 10, 4:

haec ad conjecturam frequentius pertinent, sed interim ad jus quoque,

id. 5, 10, 38:

ne plebs frumentationum causa frequentius a negotiis avocaretur,

Suet. Aug. 40:

non alias missi cecidere frequentius ignes,

Ov. F. 3, 287.— Sup.:

translatione frequentissime sermo omnis utitur,

Cic. Or. 24, 81:

non semper, etiamsi frequentissime, tuenda veritas erit,

Quint. 2, 17, 36; Suet. Aug. 43.—

(Acc. to II.) Numerously, in great numbers, by many (very rare):

huic frequenter interceditur,

Cic. Att. 1, 19, 5:

Romam inde frequenter migratum est,

Liv. 1, 11, 4.

incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).

Lit.

In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.

With in and acc.:

in foveam,

Cic. Phil. 4, 5, 12:

ex spelunca saxum in crura ejus incidit,

id. Fat. 3, 6:

e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,

Lucr. 6, 145; cf. id. 296:

in segetem flamma,

falls, Verg. A. 2, 305:

pestilentia in urbem,

Liv. 27, 23 fin.:

ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,

entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:

in oculos,

Plin. 20, 17, 73, § 187:

incidentibus vobis in vallum portasque,

Liv. 27, 13, 2:

in laqueos,

Juv. 10, 314.—

With other prepp.:

incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,

Verg. A. 12, 926:

(turris) super agmina late incidit,

id. ib. 2, 467.—

With dat.:

incidere portis,

to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:

lymphis putealibus,

Lucr. 6, 1174:

caput incidit arae,

Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:

ultimis Romanis,

id. 28, 13, 9:

jacenti,

Stat. Th. 5, 233:

hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,

empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:

modo serius incidis (sol) undis,

sink, Ov. M. 4, 198.—

Absol.:

illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,

Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —

In partic., to fall upon, meet, or come upon unexpectedly, fall in with a person or thing.

With in and acc.:

in aliquem incurrere atque incidere,

Cic. Planc. 7, 17:

cum hic in me incidit,

id. ib. 41, 99:

C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,

Caes. B. G. 1, 53, 5:

in insidias,

Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:

in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,

id. Rosc. Am. 52, 151:

in manus alicujus,

id. Clu. 7, 21:

in vituperatores,

id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—

With inter:

inter catervas armatorum,

Liv. 25, 39.—

With dat.:

qui (oculi) quocumque inciderunt,

Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:

sane homini praeter opinionem improviso incidi,

Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:

incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,

Verg. A. 11, 699.—

With acc. alone (late Lat.):

bene quod meas potissimum manus incidisti,

App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:

fatales laqueos,

Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—

Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:

postquam acrius ultimis incidebat Romanus,

id. 28, 13, 9.

Trop.

In gen., to fall into any condition.

With in and acc.:

in morbum,

Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:

in miserias,

id. Phil. 2, 10, 24; cf.:

qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,

Liv. 41, 21, 5:

ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,

Cic. Lael. 12, 42:

quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,

Sall. C. 14, 4:

in honoris contentionem,

Cic. Lael. 10, 34:

in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,

id. Off. 1, 8, 26:

in furorem et insaniam,

Cic. Pis. 20, 46. —

With acc. alone:

caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,

Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:

amorem,

id. ib. 14, 1.—

To fall upon, befall:

eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,

Liv. 27, 23, 6:

tantus terror incidit ejus exercitui,

fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:

ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,

happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—

In partic.

To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:

non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,

Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:

fortuito in sermonem alicujus incidere,

id. de Or. 1, 24, 111:

in eum sermonem incidere, qui, etc.,

id. Lael. 1, 2:

in varios sermones,

id. Att. 16, 2, 4:

cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,

id. Brut. 2, 9:

iterum in mentionem incidimus viri,

Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—

To come or occur to one's mind:

sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,

come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:

redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,

id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:

tanta nunc suspicio de me incidit,

id. Ad. 4, 4, 5:

dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,

id. Heaut. 3, 3, 37:

nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,

Cic. de Or. 2, 34, 147:

potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,

Liv. 1, 57, 6.—

To fall upon, happen in a certain time.

With in and acc.:

quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,

Cic. Fam. 2, 7, 2:

quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,

Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:

quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,

id. ib. 5, 8, 3 fin.:

facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,

id. Att. 6, 1, 26:

cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,

id. Pis. 4, 8:

quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,

Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:

quintus annus cum in te praetorem incidisset,

Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—

With acc. alone (late Lat.):

ut menses... autumnale tempus inciderent,

Sol. 1, § 44.—

To fall out, happen, occur:

et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

si quid tibi durius inciderit,

Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

incidunt saepe tempora cum, etc.,

id. Off. 1, 10, 31:

eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,

id. ib. 1, 43, 152:

potest incidere quaestio,

Quint. 7, 1, 19:

verbum si quod minus usitatum incidat,

id. 2, 5, 4:

in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,

id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;

verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,

Plin. 2, 27, 27, § 97:

si quando ita incidat,

Quint. 2, 5, 5; cf.:

forte ita incidit, ut, etc.,

Liv. 26, 23, 2:

forte ita inciderat, ne, etc.,

id. 1, 46, 5.—

To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:

ne ipse incidat in Diodorum, etc.,

Cic. Fat. 8, 15.—

To stumble upon, undertake at random:

sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,

Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.

incīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [in-caedo], to cut into, cut through, cut open, cut up (class.).

Lit.:

teneris arboribus incisis atque inflexis,

Caes. B. G. 2, 17, 4:

arbores,

Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:

inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,

id. 12, 25, 54, § 115; cf.:

palmes inciditur in medullam,

id. 14, 9, 11, § 84:

venam,

to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:

incisi nervi,

Plin. 11, 37, 88, § 218:

circa vulnus scalpello,

Cels. 5, 27, 3:

pinnas,

to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,

vites falce,

Verg. E. 3, 11:

pulmo incisus,

cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:

eupatoria foliis per extremitates incisis,

i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:

nos linum incidimus, legimus,

cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:

funem,

Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:

nocentes homines vivos,

id. ib.:

quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?

Cic. Div. 1, 39, 85:

si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,

cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:

squamisque incisus adaestuat amnis,

Stat. Th. 5, 517:

non incisa notis marmcra publicis,

engraved, Hor. C. 4, 8, 13:

tabula... his ferme incisa litteris fuit,

Liv. 6, 29 fin. —

Transf.

To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.

With in and abl.:

id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,

Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:

foedus in columna aenea incisum et perscriptum,

id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:

in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,

id. ib. 2, 4, 34, §

74: nomina in tabula incisa,

id. Fam. 13, 36, 1:

notum est carmen incisum in sepulcro,

id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:

incidens litteras in fago recenti,

Plin. 16, 9, 14, § 35:

indicem in aeneis tabulis,

Suet. Aug. 101:

quae vos incidenda in aere censuistis,

Plin. Pan. 75, 1.—

With in and acc.:

quae (acta) ille in aes incidit,

Plin. Pan. 1, 7, 16:

leges in aes incisae,

Liv. 3, 57 fin.:

lege jam in aes incisā,

Suet. Aug. 28 fin.:

quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,

Cic. Phil. 1, 10, 26.—

With dat. ( poet. and post-Aug.):

verba ceris,

Ov. M. 9, 529:

amores arboribus,

Verg. E. 10, 53:

fastos marmoreo parieti,

Suet. Gramm. 17:

nomen non trabibus aut saxis,

Plin. Pan. 54, 7; cf.:

primum aliquid da, quod possim titulis incidere,

i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—

Absol.:

incidebantur jam domi leges,

Cic. Mil. 32, 87; cf.:

tabula his litteris incīsa,

Liv. 6, 29, 9:

sine delectu morum quisquis incisus est,

inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:

Victorem litteris incisis appellare,

Macr. S. 3, 6, 11.—

To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):

ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,

Ov. M. 8, 245:

novas incide faces, tibi ducitur uxor,

Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.

Trop.

To break off, interrupt, put an end to:

poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,

have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:

inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,

id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:

tandem haec singultu verba incidente profatur,

Stat. Th. 9, 884:

novas lites,

Verg. E. 9, 14:

ludum,

Hor. Ep. 1, 14, 36:

vocis genus crebro incidens,

broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—

To cut off, cut short, take away, remove:

media,

to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:

qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,

id. 4, 2, 5:

Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,

cut off, Liv. 2, 15, 7:

spe incisā,

id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:

tantos actus,

Sil. 3, 78:

ipsam, quam promimus horam casus incidit,

Sen. Ep. 101:

testamentum,

to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—

In rhet., to make by cutting, to cut:

aequaliter particulas,

Cic. Or. 61, 205.— Hence,

incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:

incisiones et membra,

id. 64, 261):

incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,

Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—

incīsē, adv., in short clauses:

quo pacto deceat incise membratimve dici,

Cic. Or. 63, 212; cf. incisim.